Facemark.az xarici xəbər saytına istinadən yaddaşımızı möhkəmləndirmə haqqında araşdırma yazını təqdim edir!
Bilirsiniz ki, davamlı öyrənmə həyatımızı yaxşılaşdırmaq üçün əldə etməli olduğumuz vərdişdir, lakin yeni bir şey öyrənmək üçün yaddaşımızın necə işlədiyini nəzərə almalıyıq.
Beynin faktları, hissləri və anlayışlar arasındakı əlaqələri yadda saxlamağa kömək edən məlumatları saxlamaq qabiliyyəti yaddaş adlanır. Yaddaş, məlumatı saxlamağa imkan verən sinir əlaqələri yaratmaq üçün çoxsaylı beyin strukturlarının əməkdaşlığını əhatə edən mürəkkəb idrak funksiyasıdır. Beləliklə, bir şeyi xatırlamaq lazım olduqda, beynimiz bu əlaqələrdən keçir və bizə lazım olan məlumatları alır. Lakin zaman keçdikcə əlaqələr zəifləyir, bu da məlumatların itirilməsinə səbəb olur. Unutmaq prosesi məlumatın qəsdən təkrarlanmaması nəticəsində yaranır. Buna görə də öyrənilənləri vaxtaşırı nəzərdən keçirmək lazımdır.
Alman psixoloqu Herman Ebbinghaus bu prosesi "unutma əyrisi" kimi təsvir edir. Hermann Ebbinghaus məlumatları niyə unutduğumuz və bunun qarşısını necə alacağımız haqqında daha çox bilmək istəyirdi. Ebbinghaus müxtəlif vaxt intervallarından sonra yadda saxlamağa çalışdığı mənasız hecaların siyahısını istifadə edərək öz yaddaşını sınaqdan keçirdi.
Onun təcrübələri və nəticələri yaddaşın bir sıra mühüm aspektlərini ortaya qoydu:
Yaddaş zaman keçdikcə zəifləyir.
Öyrəndiklərimizi nəzərdən keçirmədən və ya möhkəmləndirmədən məlumatı saxlamaq qabiliyyətimiz azalır.
Mənası olan şeyləri xatırlamaq daha asandır.
Bir şeyin təqdim edilmə tərzi öyrənməyə təsir edir.
Məntiqi olaraq təşkil edilmiş və aydın şəkildə təqdim olunan bir şeyi xatırlamaq yəqin ki, sizin üçün daha asan olacaq.
Nə hiss etdiyiniz, nə qədər yaxşı xatırladığınıza təsir edir.
Beynimiz fiziki və ya psixoloji zərərdən qaçmağa kömək edən məlumatları saxlamağı bacarır.
Bilməyimiz lazım olan şeyləri və həyatda qalmağımız üçün vacib olan təfərrüatları xatırlamaqda xüsusilə yaxşıyıq. Məsələn, qaçınmalı olduğumuz qidalar, əməl etməli olduğumuz qaydalar və ya həyatımızda vacib olan insanlar. Biz həmçinin sürpriz, qorxu, uğur və ya rahatlama kimi güclü emosiyalara səbəb olan təcrübələri daha uzun müddət xatırlamağa meylli oluruq. Ancaq bu o deməkdir ki, öyrənmək istədiyimiz və ya başqalarının bilməsi lazım olan bir çox şey yaddaşımızdan çox asanlıqla çıxa bilər. Unutma əyrisi bizə məlumatın saxlanmasının zamanla azaldığını bildirir. Deyir ki, öyrəndiyimiz məlumatları gizlətməyə cəhd etməsək, zaman keçdikcə bu məlumatlar itir. Yaddaş nə qədər güclü olsa, insan onu bir o qədər uzun müddət yadda saxlaya bilər. Unutma əyrisinin tipik qrafiki göstərir ki, insanlar öyrəndikləri materialı şüurlu şəkildə nəzərdən keçirməsələr, bir neçə gün və ya həftə ərzində yeni öyrəndikləri məlumatların yaddaşını yarıya endirirlər.
Ebbinghausun ən mühüm kəşfi o idi ki, unutma əyrisinin əsas anlarında yeni məlumatları nəzərdən keçirməklə siz unutma sürətinizi azalda bilərsiniz. Bu yanaşma tez-tez 'məkanlı öyrənmə' və ya 'paylanmış proqram' adlanır. Məlumatı müntəzəm olaraq nəzərdən keçirmək və təzələmək unutma əyrisini dayandırır. Məlumatı ilk öyrəndikdən sonra strateji nöqtələrdə nəzərdən keçirmək yaddaşınızı uzatacaq və beyninizdə kodlanmış xatirələri gücləndirəcək.
Ebbinghausun kəşf etdiyi başqa bir strategiya “həddindən artıq öyrənmə” idi, yəni nəyisə öyrənərkən həmişəkindən daha çox səy göstərməkdir. Ebbinghaus tapdı ki, bunu etmək tutmağı yaxşılaşdırdı və unutma əyrisindəki kəskin enişi yavaşlatdı. O, həmçinin qeyd etdi ki, müəyyən yaddaş strategiyalarından istifadə etməklə, hətta öyrənilməsi çətin olan məlumatları da saxlamaq şanslarımızı artıra bilərik. Bir şeyin sizə uzunmüddətli perspektivdə necə fayda verəcəyini nə qədər çox bilsəniz, yaddaşınızın ona üstünlük vermə ehtimalı bir o qədər yüksəkdir.
Bəzi məlumatları nəzərdən keçirməyə və yaddaşınızdakı boşluqları doldurmağa çalışmaq unutmanın qarşısını alır. Bu zaman öyrənmə, cəlb olunan zehni problem səbəbindən daha da güclü olacaq.
