Facemark.az “NH Group” şirkətinin marketinq direktoru Vüsal Əhmədov ilə müahibəni təqdim edir!
Vüsal bəy, zəhmət olmasa, “NH Group” haqqında oxucularımıza məlumat verərdiniz: Markanızın hədəf auditoriyası və bazar gözləntiləri nədir?
“NH Group” şirkəti Belçikanın qida xammalı üzrə aparıcı şirkəti olan “Puratos” firmasının Azərbaycanda rəsmi və səlahiyyətli nümayəndəsi olaraq fəaliyyətə 2015-ci ildən başlamışıq. “NH Group” şirkəti Azərbaycan bazarında fəaliyyət göstərən ən aparıcı şirkətlərlə yanaşı, demək olar ki, respublikada fəaliyyət göstərən bütün çörəkçilik, şirniyyat və şokolad istehsalçılarına xammal tədarük etməkdədir. Bununla yanaşı, ən əsas prinsipimiz isə qida sekoturundakı istehsalçı şirkətlərə təmiz, keyfiyyətli qida məhsulları istehsal etmələri üçün innovativ həllər təqdim etməkdir. Bir sözlə, biz — “NH Group”, missiya olaraq, qida istehsalı sektorundakı şirkətlərin ən güvənilən tərəfdaşı olmağı hədəf götürmüşük. Fəaliyyətimiz “B2B” sektorunda olduğu üçün halhazırda son istehsalçı kütlə arasında hələ yeniyik. Ancaq bu o demək deyil ki, biz son istehlakçılarımızla markamız arasında möhkəm bağlar qurmuruq. Rəqəmsallaşan dünya trendləri ilə uyğunlaşaraq, bizim xammallardan istehsal olunan məhsulları son olaraq bir çox satış kanalları vasitəsilə istehlakçılara çatdırırıq və daha geniş rəqabət meydanlarına çıxaraq, daha geniş istehlakçı məmnuniyyəti qazanmağı hədəfləmişik.
2023-cü ildə bazar hədəflərinə gəldikdə isə əsas hədəflərimizdən biri sağlam rəqabət mühiti yaratmaq və iş birliyi qurduğumuz şirkətlərlə qarşılıqlı etimad şəraitinə dayanaraq birgə əməkdaşlıqla inkişaf etmək, istehlakçıları keyfiyyətli və ekoloji cəhətdən sağlam məhsullarla təmin etməkdir.
Sizcə, brendlər marketinq strategiyalarını qurarkən, istehlakçılarla münasibətləri necə qurmalıdırlar?
İstehsalçıların bir mühüm vəzifəsi də istehlakçı yaratmaqdır. Çünki biznesi həyata keçirən müştərilərdir. Müştərilər biznesi idarə edənlər tərəfindən yaradılır. Buna nail olmağın yolu isə müştəri məmnuniyyətindən keçir. İstehlakçı məmnuniyyəti yaradaraq qazanc əldə etmək və bu məqsədlərə çatmaqda daimi uğurlara can atmaq müasir marketinq anlayışının əsasını təşkil edir. Strategiya da buradan başlayır.
“Strategiya” termini marketinq terminologiyasına hərbi termin olaraq qəbul edilmişdir. Necə ki, hərbdə döyüşə girməzdən əvvəl preventiv addımlar atılır: döyüş şəraiti, relyef, silah- sursat təminatı və sair bu kimi cəhətlər götür-qoy edilir. Döyüş zamanı müttəfiqlərin sadiqliyi və fəaliyyəti də ən əsas amillərdən biridir. Marketinq seqmentində də istehlakçılar hər zaman bir tərəfin müttəfiqi hesab olunmalıdır. Çünki həmin rəqabətdən üstün çıxmağın yeganə göstəricisi istehlakçıların seçdiyi markanı hər hansı bir səbəbdən dəyişməməsi ilə bağlıdır. Bu səbəblə brendlər marka strategiyalarını qurduqları zaman öz brendlərinin gücünü doğru müəyyən etməli və müttəfiqləri olan istehlakçlarına da hər zaman bərabər olacaqlarını göstərəcək şəkildə qurmalıdırlar. Ona görədir ki, istehsalçılar məhsullarını digər məhsullardan fərqləndirmək və istehlakçıya vəd etdikləri keyfiyyəti müəyyən səviyyədə saxlamaq üçün məhsullarını brendləşdirməyə üstünlük veriblər.
Brend ümumiyyətlə, məhsulun satıcısının və ya istehsalçısının kimliyini göstərir.
“Brend” (“Branding”) sözünün mənşəyi kəndlilərin mal-qaranı yaylaqda bir-birindən fərqləndirmək üçün damğa vurmasından gəlir və bu əsas vəzifəni ifadə edir. Eləcə də, istehsalçı da, istehlakçı da brendlər vasitəsilə qarşılıqlı əlaqədə təqdim etdiyi məhsula və ya istehlakçı axtardığı, seçdiyi məhsul və ya xidmətin markasına bir məna verir.
Brend ad, işarə, simvol, loqo və ya rəng ola bilər. Brend istehlakçını müəyyən bir markaya bağlanmağa kömək edir. Brend eyni zamanda, istehlakçını məhsulu axtarmaq və almaq üçün lazım olan vaxtı stimullaşdıra, itirdiyi enerjini azalda bilər. İstehlakçılar üçün brend məhsulu tanımağın ən asan yoludur. Brend, məhsul istehlakçıları qane etdiyi və onların ehtiyaclarını ödədiyi müddətcə istehlakçılara məhsulu almağa kömək edir.
Tendensiyalara nəzər saldıqda, Azərbaycan qida bazarı haqqında nə deyə bilərsiniz?
Qida bazarı bütün dünyada rəqabətin ən güclü olduğu bazar olaraq hər zaman öz liderliyini qorumaqdadır. Bunun əsas amili insanın yaşamaq istəyinin qida ilə bağlı olmasıdır. Bu istək insanları hər gün daha keyfiyyətli, daha təmiz məhsullarla qidalanmağa sövq edir.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatı (FAO) bildirmişdir ki, dünya əhalisi 2050-ci ilə qədər 9 milyardı keçəcək və bu əhalini qidalandırmaq üçün hazırkı ərzaq istehsalı 70 faiz artırılmalıdır. Bütün bunlar qida bazarının stratejiliyini hər gün, hər saat pritoritet etməkdədir.
Günümüzün tendensiyalarını izləsək, bu gün dünyanın ən böyük və ən vacib qida və içki sərgisində diqqət çəkən məhsul qrupları, əsasən, bunlardır: kalorili yeməklər, içkilər, dondurulmuş qidalar, soyudulmuş və təzə qidalar, ət, süd, çörək və çörək məhsulları, orqanik qidalar kimi. Son illərdə yarmarkalarda yaxşı kənd təsərrüfatı, orqanik məhsullar, funksional qidalar daha çox ön plana çıxır. Qida dəyəri baxımından üstün qidalar olaraq da bilinən super qidalar da diqqətdən qaçırılmamalıdır. Onlar kiçikdir, lakin vitaminlər, minerallar, zülallar, antioksidantlar və s. təmin etmək qabiliyyətinə malikdir. Bir çox super qidaların immunitet sistemini gücləndirmək, xəstəlikləri müalicə etmək, qan təzyiqini azaltmaq, şəkər qəbulunu azaltmaq və xolesterini azaltmaq kimi müxtəlif sağlamlıq faydaları ola biləcək qeyri-adi xüsusiyyətlərə malik olduğu iddia edilir.
Fərdi qidalanma anlayışı gündəmə gəldikcə super qidalara tələbatın artacağı gözlənilir. Superfood kimi müəyyən edilən yeni qida və içkilərin bazar artımı hər il orta hesabla 12 faiz qiymətləndirilir.
Superfoodlarda ən çox diqqət çəkən məhsullar toxum və taxıl məhsullarıdır. Ən sürətli böyüyən super qidalar arasında balqabaq toxumu 34 faiz, günəbaxan toxumu yüzdə 21, quinoa yüzdə 14 və kətan toxumu yüzdə 14 böyümə ilə seçilir. Bu məhsullara olan ehtiyac həm kənd təsərrüfatı istehsalını, həm də qida bazarını stimullaşdırır.
Bu da öz növbəsində rəqabətin formalaşmağına birbaşa təsir edir. Azərbaycan əhalisinə görə, sayca çox da böyük ölkə olmasa da, qida bazarı çox rəqabətcil bazardır. Çünki artıq rəqəmsal dünyada yaşayırıq və tələblərimizdə ona uyğun olaraq hər gün daim sürətlə yenilənir. Bu yenilənmə istehlakçı davranışlarında da özünü əks etdirir. Belə ki, istehlakçılar artıq okeanın o tayında çıxan yeni bir innovativ məhsula qısa zamanda sahiblənmək, istifadə etmək, təcrübəsini yaşamaq və paylaşmaq istəyir. Bu isə özlüyündə bazarda var olan rəqiblərin öz aralarında liderlik rəqabətinə ciddi təsir edir. İstehlakçıların qida məhsullarına təlabatı və məmnuniyyəti artdıqca bu da öz növbəsində yeni növ məhsullara, yeni sifarişlərə stimul yaradır.
Qida və içki sektorunda fəaliyyət göstərən şirkətlərin bilməli olduğu ən mühüm amillərdən biri bu sektorda marketinq vərdişlərinin daim dəyişməsidir. Rəqəmsallaşan dünyaya uyğunlaşmaq üçün hansı addımları atırsınız?
Mən hər zaman bu fikri dəstəkləmişəm ki, bir marketinq mütəxəssisi üçün sektorun qida və ya qeyri- qida məhsulu olması şərt deyil. Çünki bütün hallarda bizim məhsul və ya xidməti təklif etdiyimiz müştəri insandır və o, gündəlik həyatında həm qida, həm də qeyri-qida məhsullarından və xidmətlərindən yararlanır. Sadəcə burada istehlakçıların seqmentasiyasında bəzi dəyişikliklər rol oynayır. Bunu isə marketinq mütəxəssisləri ölçməli və ona uyğun strategiya hədəfləməlidirlər. Belə ki, markamızın məhsul və xidmətlərindən yararlanan istehlakçıların məhsullarımızla bütün xoş sözləri, eləcə də, irad və təklifləri çox dəqiqliklə analiz edilməlidir. Əgər istehlakçılar məhsul haqqında məlumatlılıq üçün vaxtını rəqəmsal dünyada keçirirlərsə, əlbəttə ki, marka strategiyasının əsas hədəfi seqment müştərilərini bu məcrada tutmağa fokuslanmalıdır.
Azərbaycanda hər keçən gün turizm ölkəsi olma yolunda böyük uğurlara imza atır və nəaliyyətlər əldə edir. Bu da özlüyündə ölkəyə turistlərin cəlb olunmasına yeni-yeni hotellərin, kafe və restoranların açılmasını şərtləndirir. Bizim sektorda çalışdığımız insanların, demək olar ki, böyük bir hissəsi usta şirniyyatçlar, usta çorəkcilər, usta şeflərdir. Onlar turistlərin ağız dadlarına uyğun milli və xarici yemək, şirniyyat, desert məhsulları təqdim edə bilmələri üçün davamlı olaraq öz üzərlərində işləyir, xaricdəki nümunələri öyrənib tətbiq edirlər. Biz də “NH Group” və “Puratos” markası olaraq yerli mütəxəssislərin xarici basarlarda rəqabətə girə bilmələri, həm də davam gətirə bilmələri üçün onlarla mütəmadi olaraq görüşlər, demolar keçirir, təcrübələrimizi paylaşarıq. Eləcə də öz xammallarımızı onlara tanıtım edərək bu məhsulların işlərindəki incə məqamları onlara öyrədirik. Təbii ki, bunları edərək müştərilərimizlə ünsiyyətin ən başlıca və rahat yolu rəqəmsal platformalardır. İndustrial “B2B” sektorunda fəaliyyət göstərdiyimiz üçün bizim 2023-ci il marketinq hədəflərimizin ən böyük hissəsi rəqəmsal dünyadakı kanallardan aktiv şəkildə istifadə etmək olacaqdır. Bu kanallar həm sosial səhifələr, online satış kanalları, online dəstək platformaları və s. olacaqdır.
Bu, bir həqiqətdir ki, sosial media günümüzdə çox əhəmiyyətlidir. Qida şirkətləri sosial media marketinqi strategiyalarında hansı məqamlara diqqət etməlidirlər?
Sosial media. Bu termin özlüyündə çox məsələləri özündə ehtiva edir, amma sosial şəbəkələrdə biznes imkanları yaratmaq, müştərilərin əhatə dairəsini və sədaqətini artırmaqla bağlı fəaliyyətlərə aiddirsə, sosial media marketinqinə ictimaiyyətlə əlaqələr və müştəri xidməti kimi də baxmaq olar.
Bilirsiniz ki, televiziyanın ixtirasından sonra bir çox məşhur marka məhsullar satış artırmaları üçün TV reklamlarına yönəldilər və çox möhtəşəm satış uğurları əldə etdilər. “TV-dən öncə satış yüksəlişi olmurdumu”,- deyə sual edə bilərsiniz? Əlbəttə, olurdu. Ancaq həmin dönəmlərdə kütləyə qısa vaxtda çatmaq məsələsi o zaman çətin bir proses idi. Lokal xarakterli uğurları digər bölgələrə zamanla nümayiş etdirərək həyata keçirirdilər. TV isə birdən-birə insanları tanış olmadıqları və ya yeni çıxan marka məhsulunun vizualı ilə eyni anda kütləyə çatmasına kömək etdi. Əlbəttə ki, doğru reklam kampaniyaları hər zaman satışın artmasına şərait yaradıb. Bu yanaşma ilə rəqəmsal platformalar marka ilə müştəri arasında sıx əlaqələrin qurulmağına çox böyük kömək etməktədir. Burda diqqət edilməli məqam budur: müştərini doğru hədəfləyəcəksən, səni görmək istədiyi , sənin haqqında fikirləşdiyi zamanları doğru təyin edəcəksən. Bir sözlə, müştərini doğru tanıyacaqsan. Ona ehtiyacı olduğu zaman görsənəcəksən və ya ehtiyac formalaşması üçün gərəkli motivləri doğru təqdim edəcəksən. Biz buna marketinqdə “İnsight” deyirik. Markamızın “İnsight”ını aşkar etdiyimiz zaman mütləq şəkildə istehlakçını əsas alacaqsan: istehlakçın kimdir, nələr xoşlayır, nələrdən xoşbəxt olur, həzz alır və s. Bu nüanslar bilindiyi zaman sən artıq alıcın üçün doğmalaşırsan və səni hər zaman xatırlamaqdan zövq almağa başlayır. Artıq burda dövriyyəyə sosial media platformaları girir. Əvvəldə dediyimiz kimi, sosial sediadan, yəni ki, kütləyə hesablanmış əlaqə vasitələrindən tam istifadə edərək məhsulun, xidmətin yaddaqalma xüsusiyyətlərini artırmalıdırlar.
Qida şirkətlərinə bazarda üstünlük təşkil etmək üçün istehlakçıların nə istədiyini bilmək son dərəcə vacibdir. Məhsulun inkişaf mərhələsində şirkətlər də marketinq strategiyalarını inkişaf etdirirlər. Xüsusilə iri qida şirkətləri bu sahədə marketinq üçün çoxlu pul xərcləyir, istehlakçıları öz məhsullarına pul xərcləməyə həvəsləndirirlər. Bəs sizin şirkətdə bu proses necə planlanır?
Çox vacib bir məqama toxundunuz. Mən artıq uzun illərdir Azərbaycanın böyük qida və qeyri- qida şirkətlərində çalışmışam və hesab edirəm ki, müəyyən qədər təcrübəyə maliyəm. Ancaq bununla yanaşı, hər zaman Global Marka marketinq təcrübəsini öz təcrübələrimlə bərabər idarə etməyi hər zaman istəmişəm. “NH Group” şirkəti bildiyiniz kimi, Dünya Markası olan “Puratos”un Azərbaycan yeganə təmsilcisidir. Bu marka, hər bir qlobal markanın idarə olunduğu kimi, qlobal marketinq strukturu vasitəsilə həyata keçirilir. Belə ki, markanın bir ana strategiyası, "insighti" və mesajı olur. Bu strategiya çərçivəsində lokal olaraq olduğu ölkənin milli mənəvi dəyərləri göz önünü alınaraq alt strategiyaları yazılır və təsdiqlənir. Bu yanaşma hər zaman uğurlu nəticələr əldə edilməsinə şərait yaradıb və günümüzdə də bir çox nümunələri mövcuddur. Biz də eynilə “Puratos” markasını ölkəmizdə bilinirliyini artırmaq üçün Belçika mərkəzli ofisdən 2023-cü il üçün yeni strategiyaları alır, onu lokal olaraq yenidən işləyir, sonda təsdiqlədib hədəflərimizə çatmaq üçün irəliləyirik. Global marka olmaq üçün keçilən yollar heç də asan deyil. Bunun altında hər zaman doğru marketinq strategiyası, doğru qərarlar və doğru marketinq fəaliyyətləri durur. Bu isə təbiidir ki, bir xərc tələb edir. Bu xərclər doğru şəkildə formalaşdırılmalı və təqdim edilməlidir. Bəzi marketinq xərcləri sizində dediyiniz kimi istehlakçıları mövcud durumda alış-verişlərini artırmağa yönəlik olur, bəzi xərclər isə 3-5 illik strategiyanın tələblərinə uyğun uzaqgörümlü yanaşmaya fokuslu xərclər olur. Bunları doğru analiz etmək və doğru hədəflər müəyyən edərək yuxarıdan aşağıya bütün komandaya inandırmalısan. Əsas olan çox pul xərcələmək yox, doğru zamanda ehtiyac yaranan pulu doğru xərcləməkdir.
Şirkətinizi sektordakı rəqiblərdən fərqləndirən xüsusiyyətlər, məhsullar və xidmətlər hansılardır?
Keyfiyyət, keyfiyyətə fokuslu məhsullar, keyfiyyətli xidmət. Bir sözlə, sağlam keyfiyyətli məhsul təqdim etmək əsas amalımızdır. Məhsul çeşidlərimizə gəldikdə isə biz bazarda aşağıdakı xammal məhsulları ilə fəaliyyətimizi davam etdirir və hər keçən gün portfelimizə yeni kateqoriyalar əlavə edirik: qaymaq, şirniyyat dolğuları, jele, krem, çörək miksləri, şirniyyat miksləri, un gücləndiricilər, şəkər xəmiri, şokolad, şirniyyat sosları, şirniyyat və çörək toz məhsulları və s.
Növbəti illər üçün hədəfləriniz barədə məlumat verə bilərsinizmi? Növbəti illərdə şirkətinizi hansı yeniliklər gözləyir?
Bunun üçün bizi sosial media səhifələrimizdən izləməklə davamlı məlumat almaq mümkündür. 2023-cü ili şirkətimiz üçün Layihə İli olaraq adlandırmışıq. Bu da o deməkdir ki, keyfiyyətli qida üçün yeni innovativ həllərlə dolu bir il ilə hər kəsi adımızdan məlumatlandıracağıq. Detalları vermirəm ki, bütün yeniliklərimizi, bütün sürprizlərimizi elə birbaşa zamanı gəldikcə bir- bir, addım-addım izləsin.
Sizcə, şirkətlər məhsullarını xarici ölkələrə ixrac edə bilmək, həm də uğur qazanmaq üçün nə etməlidir?
İlk növbədə strategiyanı doğru hədəflərə fokuslu olacaq qurmaq və aparmaq lazımdır. Bu da özlüyündə bir neçə mərhələdən ibarətdir. Təbii ki, bu mərhələlər zaman alacaqdır. Markanı öncə mövcud bazarda lider halına gətirmək və onun haqqında bütün məlumatları istehlakçılara ən üst səviyyədə çatdırmaq lazımdır. Bu da özlüyündə uzun sürən bir proses olmaqla yanaşı, bir çox marketinq investisyaları sərf etməyi tələb edəcəkdir. Azərbaycanda buna nümunə bir çox brend adı çəkməmiz mümkündür, hətta deyə bilərəm ki, bir çoxlarımızın evində həmin məhsullardan mütəmadi olaraq istifadə edilir. Xarici səfərlərə gedən zaman yanımızda aparırıq. Xarici qonaqlar gəldiyi zaman ölkəmizdən getdiyi zaman onlara hədiyyə kimi veririk. Bunların hamısı uzun sürən bir marketinq prosesinin nəticəsidir. Əlbəttə, markanın belə bir hala gəlməsi üçün milli adət-ənənələri bilməklə yanaşı, hədəf kütləni, istehlakçını doğru tanıma, onların istəklərini düzgün müəyyən edə bilmə qabilliyəti olmalıdır.
Yəni markanın təqdimetmə strategiyasını müəyyən edərkən siz istehsal və ya xidmətinizin dayanıqlığı üçün müştəri məmnuniyyətini hədəf götürməlisiniz, başqa sözlə, bu halda sizin hədəflərlə müştəri məmnuniyyəti üst-üstə düşür.
Bu isə o deməkdir ki, markanız artıq xarici bazara çıxmağa tam hazırdır. Çünki xalq artıq markanızı sahiblənib, istehlakçı bağrına basıb və marka ilə istehlakçı bütün bir vücud halında yola davam edirlər. Uğur açarı artıq sizin əlinizdədir. Qalır sadəcə bu uğuru daha da böyütmək və markanın hüdudlarını genişləndirmək. Bunun üçündə bir daha vurğulamaq lazımdır ki, sosial platformalarda marka haqqında tam məlumatlılıq olmalıdır, mütəmadi olaraq böyük qida sərgilərində iştirak edilməlidir. İstehlakçı ilə bağlarını mütəmadi olaraq gücləndirəcək aktivitlər edilməlidir.
Təşəkkür edirik!
