Facemark.az xarici mənbəyə istinadən “Niyə yuxu görürük?” araşdırma yazını sizlərə təqdim edir!

Ziqmund Freydə görə, yuxularımızın məqsədi əslində istəklərimizi təmin etməkdir. O, bunu sübut etməyin çox asan olduğunu iddia edir. Məsələn, axşam duzlu yemək yeyirsə, yuxuda həmişə su içdiyini görür. Çünki duzlu yemək onu su içməyə həvəsləndirir və yuxusu ilə bu istəyini təmin edir.

Təbii ki, yuxuların mənşəyini izah edən başqa nəzəriyyələr də var. Məsələn, 2000-ci ildə Antti Revonsuonun təhdid simulyasiyası nəzəriyyəsinə görə yuxular əslində bioloji müdafiə mexanizmidir. Təkamül zamanı insanların qarşılaşa biləcəyi müxtəlif təhdidlər bir-birinin ardınca yuxularla məşq edilir ki, idrak mexanizmləri təhdidləri daha effektiv qavrasın və onlarla mübarizə apara, öhdəsindən gələ bilsin və ya onlardan qaça bilsin. Bunun insanların təkamül prosesindəki uğurlarını artırdığı iddia edilir. Bu nəzəriyyədən çıxarıla biləcək bir nəticə, riskli mühitlərdə məsələn, psixoloji və fiziki rifahı daim təhlükə altında olan, müharibələrin şahidi olan uşaqlar və daha təhlükəsiz mühitlərdə yaşayan uşaqlar arasında yuxu intensivliyində fərq olmalıdır. təhsil və həyat kimi əsas hüquqları üçün mübarizə aparmaq məcburiyyətində deyillər. Beləliklə, nəzəriyyənin doğru olduğunu fərz etsək, təhlükə altında olan uşaqlar daha intensiv və daha tez-tez yuxu görməlidirlər, çünki onlar təhdidləri məşq etməlidirlər, təhlükəsiz mühitlərdə böyüyənlər isə nisbətən daha az yuxu görməlidirlər. Elmi araşdırmalar bu nəzəriyyəni dəstəkləyir. Həqiqətən də travma almış uşaqlar həm daha çox yuxu görür, həm də yuxularında təhlükəli hadisələr yaşayır . Bu məqamda Freyd və Revonsuonun nəzəriyyələrinin çox da ziddiyyət təşkil etmədiyini düşünmək olar. Çünki uşaqlar təhlükəsiz mühitin olmadığını hiss edə və əslində öz istəklərini təmin etməyə çalışa bilərlər.

Yuxunun iki mərhələsi: REM yuxusu və NREM yuxusu REM (Rapid Eye Movements) yuxusu, gözlərin sürətlə hərəkət etdiyi mərhələyə verilən addır. NREM (nonREM) bu göz hərəkətlərinin yaşanmadığı mərhələdir. Lakin bu iki mərhələ arasındakı əsas fərq, beynin elektrik fəaliyyətini ölçən nevroloji test olan elektroensefaloqrammada (EEG) dalğa hərəkətləridir. REM yuxusu zamanı sürətli və intensiv beyin dalğaları müşahidə edilərkən, nREM zamanı yavaş dalğa hərəkətləri müşahidə olunur. Yuxular da ən çox REM yuxusunda yaşanır. Amma maraqlı məqam budur ki, yuxu görərkən heç bir əzələmizdən istifadə etməsək də, beynimizin niyə bu qədər işə ehtiyacı var. Bunun cavabı beynimizin REM yuxusu zamanı etdiyi hərəkətlərlə bağlı ola bilər. Heyvanlarla aparılan bir çox elmi araşdırmaya görə, REM yuxusu idrak fəaliyyətinin inkişafında mühüm rol oynayır. Buna misal olaraq öyrənmə, yaddaş və problem həll etmə qabiliyyətlərini göstərmək olar. Bəzi nəzəriyyəçilər bu prosesi “offline emal” kimi təsvir edirlər. Başqa sözlə desək, bütün məlumat və qavrayışlar gün ərzində beyində saxlanarkən, daha sonra bu məlumatlar işlənərək gələcəkdə istifadəyə hazır vəziyyətə gətirilir.

REM yuxusunun digər mühüm funksiyası risk analizi zamanı mühüm rol oynayan qorxu, təhlükə və təhdid kimi duyğuların idarə edilməsində nevroloji əlaqələri idarə etməkdir. Ona görə də insanın qərar vermə mexanizminə dolayısı ilə təsir etdiyini deyə bilərik. Xüsusilə REM yuxusunun olmamasının müşahidə edildiyi və təhlil edildiyi təcrübələr REM mərhələsinin qorxu kimi duyğuları ehtiva edən xatirələrin anlamlandırılması və bütünləşdirilməsində böyük əhəmiyyətə malik olduğunu göstərir.