Facemark.az Teymur Məmmədovun "Uşaq istehlak bazar: Söhbət yüz milyardlardan gedir" adlı yazısını təqdim edir!


Bir rəqəmə diqqət yetirin. Dünyada yalnız uşaq geyimləri ildə 260 milyard dollardan çox satılır. Uşaq oyuncaqlarının bazarı 140 milyard dolları ötür. Üstəlik, uşaq yeməklərini və içkiləri unutmayın. Onun həcmi nə az, nə çox -100 milyard dollardan çoxdur.


Unutmayın, uşaqlar da valideynlərin istehlakçı seçimlərinə ciddi təsir göstərir. Elə bunu düşününən şirkətlər ən gənc alıcıları brand orbitinə cəlb etmək üçün getdikcə daha çox büdcə ayırır və pul xərcləyirlər. Psixoloq Susan Lynn "Satılmış Uşaqlıq" kitabında yazır ki, bu gün uşaq marketinqi milyardlarla dollar büdcələrə, yeni texnologiyalara və psixoloq biliklərinə əsaslanır.


Əslində isə bu yöndə marketinqi daha effektiv edən amil uşaq psixikasını, onun xüsusiyyətlərini dərindən dərk etməkdən ibarətdir. Ekspertlər hesab edirlər ki, 4-5 yaşda uşaqlar televiziya reklamını o biri veriliş və proqramlardan fərqləndirmirlər. Amma bu yaşda animasiya obrazları uşaqlara ciddi təsir göstərir, balacalar reklamdakı obrazları gerçək qəbul edirlər. Yalnız 7-8 yaşdan başlayaraq uşaqlar reklamın fərqini hiss edirlər, amma onların təsirə düşüməsi ehtimalı çox yüksəkdir.





Araşdırmaların nəticəsi göstərir ki, uşaqlar azart oyunlarında mənfi heç nə görmürlər, valideynlərin bu sahəyə neqativ münasibətini də anlamırlar. Digər tərəfdən, uşaqların impulsiv olması, özgüvənin tam formalaşmaması, müəyyən bir qrupa mənsub olmaq istəyi də marketoloqların əlində təsir alətlərinin stifadəsi baxımından poliqon hesab olunur.


Mütəxəssislərin rəyinə görə, marketoloqların sınanılmış təsir metodlarından biri – uşağı valideyndən nəyisə almaq istəyində «mızmızıya» çevirməkdir. O, davamlı olaraq ata-anasından ona nəyisə almalarını xahiş edir, böyükləri cana doyurur, zinhara gətirir. Bu da müəyyən məhsulun reklamından qaynaqlanır, onu valideyndən dönə-dönə istəməyə həvəsləndirmədən başlayır ki, bu da gözəl qablaşdırma, reklamda uşağın sevimli personajı, gördüklərindən aldığı müsbət emosiyalar ola bilər. Kiçik yaşlı uşaqlar heç də həmişə nə istədiklərini tam anlamırlar. Amma gördüklərinin öz istəklərinə tam uyğun gəldiyini bilirlər.


Uşaqların nəyisə almaq üçün təkidləri valideynləri əsəbiləşdirir, hətta bəzən cana doyurur. Amma markeninq aləti olaraq çox işləkdir. Araşdırmalar belə bir qənaətə gəlməyə imkan vermişdir. Valideynlər özləri də könüllü olaraq uşaqları sevindirmək məqsədi ilə onlaraın xahişlərini yerinə yetirərkən, heç özləri düşünmədən belə, 20-40 faiz uşaqların istəklərinin təsirinə məruz qalırlar - fast food, əyləncə parkına gəzinti, hər hansı oyuncağın alınması və sairə.





Araşdırmalarla sübut olunub ki, öz istəyində israrlı uşaqlar iki təsir metodundan istifadə edirlər. Birincisi, qrup olaraq «mızmızalar»dır, yəni istəyini hər yerdə və hər zaman təkrarlamaqdan usanmayanlardır. Onlar impulsiv valideynlərə qarşı belə mövqe tuturlar. İkincisi, analitik uşaq tipləridir. Onlar öz seçimlərinin gərəkliliyinə valideynləri inandırmağa çalışırlar, bu yolda ardıcıl və motivasiyalı olurlar.


Özünü doğruldan klassik marketinq üsullarından biri də əsas məhsulla birlikdə təklif olunan hədiyyədir. Hələ 82 il bundan qabaq – ötən əsrin 40-cı illərində Kellogg's özünün Supermen, Dənizçi Popeye və digər personajların portretlərini əks etdirən içlik nişanları ilə məhsul istehsal etməyə başladı. Radiodakı reklamlarında da açıq şəkildə uşaqlara belə müraciət edirdi: “Hər qutuda bir nişan! Bunu istəyirsən? Problem deyil! Ananızın sizə Kellogg's almasına nail olun!"


Lakin ən məşhur nümunə McDonald's-ın "Happy Meal" uşaq dəstləridir. Valideynlər üçün «İqtisadiyyat kitabı»nın müəllifi, iqtisadçı Joshua Gans bu nümunədə haqlı olaraq motivin qidaya deyil, oyuncaqlara əsaslandığını qeyd edir. Məhz onlar daha tez-tez alış-veriş etməyə təşviq edirlər. Daha bir amerikalı ekspert Kerin Kleinin xatırladığı kimi, 1990-cı illərdə onun tanış olduğu bir ailə sözün əsl mənasında hər gün McDonald's-a gedirdi. Səbəb isə onların oğlunun «101 Dalmatiyalı» dəstinin bütün rəqəmlərini daha tez toplaya bilməsi olmuşdur.


Hədiyyəli satışla bağlı maraqlı təcrübə və araşdırma aparılmışdır. Sorğuya cəlb olunan uşaqlara yeməkləri oyuncaqlı və oyuncaqsız təklif etmişlər. Məsələn, uşaqlar tərəfindən çox sevilən fastfood kompleksi – pizza, kartof fri, qazlı işki, amma oyuncaqsız təqklif etdilər.


İkinci halda isə balacalara sup, göyərti və süd təklif etdilər. Amma bu halda oyuncaq vardı. Balacalar tərəfindən qiymətləndirmədə uşaqlar populyar fastfudu və oyuncaqlı süd ilə supa bərabər tutmuşdular. Deməli, uşaq psixologiyası hədiyyəli qidanı sevdiyi üçün deyil, hədiyyəli olduğu üçün daha yaxın qəbul edir. Bu metod yalnız marketinq baxımından deyil, həm də uşaqları sağlam qida ilə yedirtmək üçün valideynlərə dəstək ola bilər.






Marketoloqlar bloqerlərdən və multfilm personajlarından da yararlanırlar. Çünki uşaqlar bu xarakterləri doğma sanır və onlara güvənirlər. Uşaqlar bloqerlərə oxşamaq istəyirlər. Onlarla şəxsən tanış olmasalar da, birtərəfli qaydada, onlara rəğbət bəsləyirlər.


Prodakt pleysment də marketinq üçün işlək alətdir və ondan ustalıqla faydalanmaq olar. Uşaqlar reklamda yaşıdlarına da inanırlar və istehlakda onlara çox bənzəmək istəyirlər ki, reklamçılar bundan vizual və audio, habelə video mesajlarda istifadə edirlər. Bundan əlavə, anitamik obrazlar da uşaqların seçimində ciddi rol oynayırlar.


Marketoloqların uşaq aləminə müraciətlə istifadə etdikləri etibarlı alətlərdən biri, bəlkə də ən səmərəli resursu, uşaqların özündən böyük görünmə istəyinə dəstək verməkdir. Hər uşaq tez böyümək istəyir, böyüklərin malik olduqlarına sahiblənmək istəyir, daha müstəqil olmaq istəyir. İçməli su istehsalçılarından biri - Liquid Death maraqlı bir yenilik etmişdir. Onlar suyu uşaqlara pivə bankalarını xatırladan alüminium bankalarda təklif etmişlər. Balacalar şənliklərdə sərinləmək üçün suyu bu bankalarda içirlər. Belə bir reklam çarxı da çəkilmişdi, uşaqlar populyar və müasir musiqi dinləyir, rəqs edir və su içirlər.


Bütün bu dediklərimiz uşaq psixikasının, sadə, həssa və kövrək olduğunu göstərir. Onların xarakteri marketoloqlar tərəfindən də nzəzrə alınmalı, ailədə gərəksiz problemlər yaratmamalı, uşaqların erkən yaşda mənəvi travmalar almasına rəvac verməməli, onların özgüvəninin formalaşmasına mənfi təsir göstərməməlidir.





Teymur Məmmədov