Facemark.az xarici mənbəyə istinadən "2022-ci ildə baş vermiş 10 iqlim fəlakəti" haqqında araşdırma yazını təqdim edir!
Bu il dünyada baş verən 10 ən böyük iqlim fəlakətinin iqtisadi ziyanı ən azı 200 milyard dollar olduğu halda, iqlim fəlakətləri nəticəsində minlərlə insan həyatını itirmiş, milyonlarla insan yaşayış yerini tərk etmək məcburiyyətində qalmışdır.
Christian Aid-in "2022-ci ilin dəyəri: İqlimin çökdüyü il" adlı hesabatından toplanan məlumata görə, sentyabr ayında ABŞ və Kubanın cənub sahillərini təsir edən İan qasırğasının iqtisadi zərəri ən az 100 milyard dollara çatıb. qasırğa səbəbiylə 40 minə çatdığı halda, adamın köç etmək məcburiyyətində qaldığı hesablanır.
İyun-sentyabr aylarında Pakistanda baş verən daşqınların iqtisadi zərəri Dünya Bankının hesablamalarına görə 30 milyard dollar olsa da, sığortanın qarşıladığı xərc ən azı 5,6 milyard dollardır. Pakistanda daşqınlar nəticəsində ən azı 7 milyon insan didərgin düşüb və 1700-dən çox insan həyatını itirib.
İngiltərə və Avropada yay aylarında təsirli olan isti dalğası və quraqlığın gətirdiyi xərclər ən az 20 milyard dollar, Çində isə yayda baş verən daşqınların xərci 12,3 milyard dollar olaraq hesablanır. Çində daşqınlar nəticəsində 239 nəfər evlərini tərk edib.
Fevral-mart aylarında Avstraliyada baş verən daşqınların ən azı 7,5 milyard dollara başa gəldiyi və 60 mindən çox insanı evlərini tərk etməyə məcbur etdiyi təxmin edilir.Yenə fevral ayında Avropa və İngiltərədə təsirini göstərən Yunis fırtınasının iqtisadi ziyanı 4,3 milyard dolları keçdi, fırtına nəticəsində 16 nəfər həyatını itirdi.
Sentyabr ayında Karib hövzəsi və Kanadaya təsir edən Fiona qasırğası da iki həftə ərzində ən azı 3 milyard dollar iqtisadi itkiyə səbəb olub. Qasırğa 13 min insanı didərgin salıb, 25 nəfərin ölümünə səbəb olub.
Aprel ayında Cənubi Afrikada baş verən daşqın fəlakəti 40.000 adamın didərgin düşməsinə, 459 nəfərin ölümünə səbəb olmaqla yanaşı, ən azı 3 milyard dollarlıq iqtisadi ziyana səbəb olub.
Çin və Braziliyada il boyu davam edən quraqlığın iqtisadi zərəri sırasıyla ən az 8,4 milyard və 4 milyard dollar olaraq hesablanıb.Hesabata, həmçinin hesablana bilən iqtisadi itkiləri ilk 10-luğa daxil olmayan, lakin humanitar təsirləri yüksək olan və iqlim böhranı baxımından həyəcan verici ölçülərə çatan bir çox iqlim fəlakətləri də daxildir.
Nigeriya, Kamerun, Mali və Nigeri təsir edən Qərbi Afrika daşqınları nəticəsində 600 nəfər ölüb, 1,3 milyon insan isə evlərini tərk edib. Banqladeşdə Sitrang siklonu səbəbindən 1 milyon insan evlərini tərk edib.
Afrika Buynuzu bölgəsindəki quraqlığın 36 milyon insana təsir etdiyi təxmin edilərkən, Filippindəki tropik fırtına səbəbiylə 850 min, Malayziyadakı daşqınlar səbəbiylə 70 min adam evlərini tərk etmək məcburiyyətində qalıb. Braziliyada da daşqınlar 1400 nəfəri didərgin salıb.
Hindistan və Pakistandakı həddindən artıq isti dalğaları, Afrikanın cənub-şərqindəki fırtınalar və Çili, Arktika və Antarktikadakı həddindən artıq isti dalğaları da iqlim böhranının təsirlərini ortaya qoyan fəlakətlər kimi diqqəti cəlb edirdi.
Hesabatı dəyərləndirən Christian Aid İcraçı Direktoru (CEO) Patrick Watt, hər biri ən azı 3 milyard dollara başa gələn fəlakətlərin iqlim böhranına qarşı tədbir görülməməsi qanun layihəsini göstərdiyini ifadə edərək, "Dollar rəqəmlərinin arxasında milyonlarla insanın itkisi və iztirabının hekayəsidir. İxtisarlar olmasa, bu insani və maliyyə dəyəri daha da artacaq." dedi.
İqlim dəyişikliyinin insan dəyərinin daşqınlar nəticəsində dağılan evlərdə, fırtınaların səbəb olduğu can itkilərində və quraqlıqdan zərər görən dolanışıqlarda görüldüyünü qeyd edən Vatt, “Bu il bu baxımdan olduqca dağıdıcı oldu, xüsusən də İqlim böhranının təsirlərinə qarşı cəbhədə yaşayan insanlar arasındasınız”. ifadəsini işlətdi.
Qərargahı Keniyada yerləşən iqlim və enerji analitik mərkəzi olan Power Shift-in Afrika Direktoru Mohamed Adow, iqlim böhranının daşqın, quraqlıq, həddindən artıq isti hava və ya siklondan asılı olmayaraq təsir etdiyinə diqqət çəkdi və aşağıdakı qiymətləndirməni etdi:
"Bu fəlakətlər 2023-cü ildə nə üçün təcili və daha iddialı tədbirlərin görülməsinin sübutudur. Qalıq yanacaqların mərhələli şəkildə dayandırılmasına, bərpa olunan enerji qurğularının sürətləndirilməsinə və iqlim böhranına qarşı həssas olanlara əlavə dəstək verilməsinə ehtiyac var. Məsələn, Afrikada ən az məsuliyyət İqlim böhranında ehtiyac var."İqlim böhranından ən çox əziyyət çəkənlər dünyada yaşayan insanlardır. Ona görə də 2023-cü il hamı üçün oyanış ili olmalı və dünya düzgün istiqamətə dönməlidir".
