Facemark.az xarici mənbəyə istinadən xəbər verir ki, son 100 ildə nəsil kəsilmə sürəti görünməmiş bir sürətə çatıb. Hazırda 1 milyondan çox növ nəsli kəsilmək ərəfəsindədir. Milyonlarla növün hələ də planetdə yaşadığı halda, son 500 il ərzində yüzlərlə növün itirilməsi böyük bir itki kimi görünməyə bilər. Amma təbiət böhran içindədir və vəziyyət getdikcə pisləşir.

Bir heyvan növü yox olduqda, onunla birlikdə bir sıra xüsusiyyətlər də itir. Minlərlə, milyonlarla, hətta milyardlarla il davam edən genlər, davranışlar, fəaliyyətlər və digər bitki və heyvanlarla qarşılıqlı əlaqələr də əbədi olaraq itirilir. Bütün növ ekosistemlərin sağlamlığında rol oynayır. Bu rolun torpaqdakı qida maddələrini tozlandırmaq və ya doldurmaq, meşələri mayalandırmaq və ya digər heyvan populyasiyalarını nəzarətdə saxlamaq olub-olmamasından asılı olmayaraq, o növlə birlikdə yox olur. Həddindən artıq çox növün itirilməsi fəlakətli ola bilər və bütün sistemi çökdürə bilər.

"Toughie" kimi tanınan Rabbs'in zolaqlı ağac qurbağası növlərinin son məlum fərdləri idi. Panamada bir neçə onlarla növdən başqa hamısı bir göbələk tərəfindən məhv edildi. Atlanta Nəbatat Bağında qorunan sonuncu növ 2016-cı ildə öldü.
"Marta 1914-cü ildə Cincinnati Zooparkında 1850-ci illərdə milyonlarla sərnişin göyərçinlərinin sonuncusu olaraq öldü.
1971-ci ildə tapılan " Tənha Corc" Ekvadorun son Pinta ada tısbağası idi. 17-ci əsrdən bəri ətləri üçün 200.000-ə yaxın fərd ovlanmışdır. Daha sonra 1950-ci illərdə adaya keçilər gətirildikdən sonra yemək uğrunda mübarizə aparmaqda çətinlik çəkdi. Corc 2012-ci ildə ölməzdən əvvəl elm adamları əsirlikdə olan növləri xilas etməyə çalışırdılar.
"Ben" və ya "Benjamin", Tasmaniya pələngi olaraq da bilinən kisəli ətyeyən heyvanın dünyada məlum olan sonuncu nümunəsi idi. Benjamin 1936-cı ildə Tasmaniyadakı Beaumaris zooparkında ölməzdən cəmi iki ay əvvəl heyvana mühafizə statusu verilib.

Növün nəsli kəsilməzdən əvvəl o, "funksional olaraq nəsli kəsilmiş" sayılır, çünki növü saxlamaq üçün kifayət qədər fərd qalmamışdır. Bəzi növlər funksional məhv olmaq həddinə çatmışdır.

Dünyanın ən kiçik delfini olan vaquita Meksikada təhlükə altındadır. Bu növün populyasiyası balıq torları tərəfindən məhv edildiyi üçün vəhşi təbiətdə cəmi 18 fərd qalıb.

Fillərdən sonra ikinci ən böyük quru məməlisi olan şimal ağ kərgədan alt növü də 2018-ci ildə sonuncu erkəyi öldükdən sonra sağ qalmaq ümidini itirdi. Bu növdən yalnız bir dişi və qızı qaldı.

Ancaq hekayələrini bildiyimiz "son qalan növlərdən" başqa, əksər növlər insanlar fərq etmədən vəhşi təbiətdə nəsli kəsilir.

Təbiətin vəziyyəti ilə bağlı qlobal elmi təşkilat olan Beynəlxalq Təbiəti Mühafizə Birliyinin (IUCN) saxladığı qeydlərə görə, elm adamları 1500-cü illərdən bəri 881 heyvan növünün yoxa çıxdığını güman edirlər. Amma alimlərin nəsli kəsilməkdə ola biləcəyindən şübhələndiyi heyvan növlərini də daxil etsək, bu rəqəm 1473-ə yüksəlir.

Bir çox heyvanların nəsli təbii yolla və ya insan fəaliyyəti ilə əlaqəli olmayan səbəblərdən məhv oldu. Sağlam bir mühitdə növlər təbii şəkildə öldükcə yeni növlər təkamülləşir və təkamül tarazlığı qorunur.

Lakin alimlərin fikrincə, nəsli kəsilmə sürəti son vaxtlar yoxa çıxan növlərin sayı qədər qorxuludur. Şimali Amerika növləri haqqında məlumat yaratmaq üçün çalışan NatureServe qeyri-kommersiya təşkilatının ekoloqu Sean O'Brien Reuters xəbər agentliyinə deyib: "Biz növləri təkamül edə bildiklərindən daha tez itiririk". O, bu vəziyyəti öz sözləri ilə izah edir.

Nəsli kəsilmə hadisəsi, nəsli kəsilmə nisbəti o qədər yüksək olduqda, dünyadakı növlərin 75% -dən çoxunun 2 milyon ildən az müddətdə nəsli kəsildiyi zaman kütləvi yox olma hadisəsi hesab olunur. Dünyanın fosil qeydlərini araşdırsaq, bunun son yarım milyard ildə beş dəfə baş verdiyini göstərir.

Bundan əlavə, dünyada təxminən 1,2 milyon növ müəyyən edilsə də, dünyada təxminən 8,7 milyon növün olduğu təxmin edilir. Başqa sözlə, hələ kəşf edilməmiş təxminən 7,5 milyon növün vəziyyəti haqqında heç nə məlum deyil.

O'Brien-ə görə, iqlim dəyişikliyinin və yaşayış yerlərinin itirilməsinin təsirləri haqqında bilinənləri nəzərə alsaq, hazırda minlərlə, hətta milyonlarla növün nəsli kəsilmək ərəfəsində olması faktı ilə üzləşə bilərik. Ancaq bu vəziyyəti geri qaytarmaq üçün böyük səylər göstərilir.

Məsələn, Conservation Letters jurnalında dərc edilən 2020-ci il tədqiqatının mühafizəkar hesablamalarına görə, yaşayış mühitinin bərpası və ya əsir yetişdirilməsi kimi mühafizə tədbirləri 1993-2020-ci illər arasında dünya üzrə 32 quş növünün və 16 məməlinin nəsli kəsilməsinin qarşısını almağa kömək etdi.

Dekabrın 19-da qəbul edilən təbiəti mühafizə ilə bağlı yeni qlobal saziş də növlərin qorunmasında mühüm rol oynama potensialına malikdir və elm adamları dünya dövlətlərini sazişin uğurlu olması üçün əllərindən gələni etməyə çağırırlar.