Hər bir insan kimi mənim də hansısa fikrimdə səhv etmək, nə isə hesaba qatmamaq və nəyi isə bilməmək haqqım var.

Mövzu mənim üçün son dərəcə maraqlı olduğundan və son dərəcə dərin bir mövzu olduğundan bu yazımda yuxarıda sadaladığım haqlarımdan bir- bir istifadə etmiş ola bilərəm.

Əgər əksini sübut edəcək, əksiklərimi düzəldəcək, fikirlərimə dəstək verəcək hər hansısa bir təəssüratınız olarsa səbirsizliklə gözləyəcəm. Bir neçə müddətdir ki, PR-ın, və daha da irəli gedib iqtisadiyyat elminin saysız-hesabsız tərifləri içində özüm-özümlə təzad yaşayıram.

Bir tərəfdə dərinləməsinə, statistik datalara əsaslanan makro və mikro iqtisadi analizlər, forecastlar və s, digər tərəfdə isə sosial psixoloji faktorlarla yüksələn şirkətlər, qurumlar, ictimai-siyasi xadimlər və onların PR aktivitiləri. Maksimalist fəlsəfəçilərin təəbiri ilə desək “həqiqət nədir?”. Əslində həqiqət deyilən bir məvhum yoxdur. Bu yaxınlarda iştirak etdiyim tədbirlərin birində İlkin Manafovdan gözəl bir cümlə eşitdim .

“Bir işdən qazanırsansa demək ki, o işi doğru icra edirsən” çox sərt kapitalistik bir ifadədir. Amma haqlılıq payı yüksəkdir. Məsələdən yayınmamaq üçün qayıdıram ikinci abzasda ifadə etdiyim paradiqmaya. Etiraf edim ki, heç bir zaman riyazi savadımla öyünə bilməmişəm və bu səbəbdən də, suala bildiyim kimi cavab verəcəm. Əslində PR heç də bir çox nəzəriyyəçilərin təsvir etdiyi kimi çətin bir sahə deyil. Hətta PR heç elm də deyil. O, bir praktika vasitəsidir.

Əgər PR elm olsaydı, o zaman PR-şünaslıq da olardı. Freuda görə insan gündəlik həyata davam edə bilməsi üçün ehtiyacı olan şeyləri istəməlidir və ona həmin şeyləri istədən onun (yəni şəxsin) eqosudur. Mənim PR-la bağlı olan bir çox suallarımın cavabı Dr.Freudun yuxarıdakı cümləsində var. Bəli, biz RP çalışanları nəyinsə istənilməsinə, nəyinsə istənilməməsinə qərar verdirən insanlarıq. Əl-qərəz, bizim işimiz “başa düşülmə” sənətidir.

Yəni ki, başa düşülmənin idarə olunmasıdır. Müştərilərin PR xidmətinə müraciət etməsinin səbəbi onların (müştərinin, şirkətin, şəxsin və s) hədəf kütlələri tərəfindən bu və ya digər şəkildə başa düşülmələrinin təmin edilməsidir. Onun üçün də, biz PR mütəxəsisləri, ilk olaraq özümüz özümüzü başa düşməliyik, özümüzün necə başa düşüldüyümüzü də başa düşməliyik ki, öz bilik və bacarıqlarımızı rahat bir şəkildə müxtəlif şəxs və qurumlara sata bilək.

Məsələn: Bir çox marketoloq qardaşlar başa düşə bilmirlər ki, hədəf kütlənin o qədərdə vecinə deyil ki, şirkətin reklamı kreativ, fərqlənən, seçilən və yadda qalandır. Bizdən tələb olunan şeylər: satdırmaq, tanıtmaq və başa salmaq olmalıdır. Bütün bu istəkləri həyata keçirərkən, kreativ, yaddaqalan və fərqli bir iş görə biliriksə bizə afərin. Dediyim iradların bir hissəsi şirkətlərin marketinq komandasına da aid edilə bilər. Belə ki, bir çox şirkət nümayəndələri başa düşə bilmir ki, müştərisinin onun haqqında nə başa düşdüyünü öyrənmədən ağzına gələn mesajları verməklə özünü daha da çətinə salır. Bu qəbildən olan misalları hər birimiz günlük həyatda görürük. “Deyinmə” etapına bir qədər ara verib keçək ciddi məsələlərə.

Başa düşülmənin idarə edilməsi iki hissəyə bölmək düzgün olar.

1.Fərdi şəkildə, hansı ki, bu NLP-çilərin, Psixoanalitiklərin işidir.

2.İctimai başa düşülmənin formalaşması və idarəsi. Bb PR-çıların, İctimaiyətlə Əlaqələr mütəxəssislərinin və Marketoloqlarının işidir. (Nəzərə alınmalıdır ki, PR-ın vitrin arxası, Sosial Psixologiyadır.)

İctimaiyyətin bizi istədiyimiz şəkildə başa düşüməsini təmin etmək üçün nələrə diqqət etməliyik?.

1.Özün özün barədə nə başa düşdüyünü dəqiq təsbit et. Əgər fərdi miqyasda desək papağınızı, şirkət miqyasında isə sloqanınızı, şirkət İD-nizi qarşınıza qoyub dərin-dərin fikirləşin, görək özünüz özünüzdən nə başa düşürsünüz?.

2.Marketinq kommunikasiyası qurulan zaman kodlaşdırılma və mesajlama məsələsinə, seçilən sloqan, reklam mətnləri, görüntülər hətta reklam səsləri seçilərkən mütləq diqqət edilməlidir. Yəni “reklam mətnində nə var ki?” deyib adi adminstrativ işçi, holder və s özü filosofluq etməməlidir. Bu iş mütləq copyrighterə və s aidiyyatı mütəxəsislərə həvalə olunmalıdır. Əks təqdirdə alınan slogan Akkordun “son mənzilləri”nə dönər. (Son məzil məsələsini Qaya inşaatda istifadə edir) Marketinq kommunikasiyasının kodlaşdırılma və mesajlama hissəsində onun üçün mütəxəssislərə ehtiyac var ki, sizin nə dediyiniz və nə demək istədiyiniz deyil, hədəf kütlənin nə başa düşəcəyi əhəmiyyətlidir.

Fərdi münasibətlər zamanı da, körpələr xaric hər kəs istəklərini kodlaşdıraraq ifadə edir. Məs: Rafiq Güllünü bəyənib, ona diqqətini və görüşmək istəyini bildir və deyir ki, “Həftə sonu boş vaxtınız varmı?” Bu bir kodlaşdırılmış mesajdır. Əslində Rafiqin bilmək istədiyi, Güllünün həftə sonunda işlərə nə qədər zaman ayırdığı, istirahətə nə qədər zaman ayırdığı qrafikası deyil. Rafiqin demək istədiyi mesaj belədir. “Mənim sənə diqqətim var və istəyirəm ki, vaxt ayırıb mənimlə görüşəsən”. Güllü isə yenə kodlaşdırılmış cavab verir.

Variant 1.“Baxaq görək bəlkə oldu”. Yəni özünü yaxşı apar görüşək.

2.“Təəssüf ki, boş vaxtım olmur”, yəni ki, görüşmək istəmir.

3.Qısa və lakonik olmaq: Xüsusən də outdoor reklamlarında bəzi kolleqalarımız “Kitabi Dədə Qorqud” dastanının boylarını yazmaqla məşğuldurlar. Bakı şəhərində yollarda orta sürətin 45-48 km olduğu nəzərə alınsa, əziz kolleqalarımıza o yazdıqlarının heç kəs tərəfindən oxunmayacağını aydın olar. Beləliklə sözümüz nə qədər qısadırsa, bir o qədər kəsərlidir. Bu tək outdoorda deyil bütün reklamlarda belədir. Lakoniklik barədə bəzi sektorların sıxıntıları mövcuddur. Məsələn banklar bir reklam daxilində hardasa 5 ədəd mesaj yerləşdirməyə çalışırlar.

4.Özün (şirkətin, şəxsin) barədə nə başa düşüldüyünü mütləq hədəf kütləndən vaxt aşırı soruş. Əgər səninlə əlaqəli hədəf kütlədə olan suallara cavabı vaxtında özün verməzsən, kimsə sənin yerinə bu cavabları verəcəkdir.

5. Mənim “şirkətimi hamı tanıyır” deyənlərdən olmayın. Tanıyırmı?, Tanıyırsa necə tanıyır?, Kimlər tanıyır? , və s sualların cavablarını verin.

6.İnsanların hisslərinə müraciət edin. Heç fikirləşmisinizmi əksəriyyətimizdə yerli kanallarda islahatdan və s. danışarkən niyə yorğunluq keçiririk?. Çünki ordakı mətnin nə olmasndan aslı olmayaraq, mətn insanları yoracaq bir şəkildə ifadə edilir. Bu məqam siyasətçilər üçün də əhəmiyyətlidir. Bir çox hallarda nə danışdığın deyil necə danışdığın əhəmiyyətlidir.

7.Təkrar edin: Siz gününüzün əksər hissəsini şirkətinizə və müştərinizə həsr etdiyiniz üçün sizin bildiyinizin hədəf kütlə tərəfindən də bilindiyini düşünürsünüz. Sizin başa düşülməniz üçün kim olduğunuzu, nə istədiyinizi qısa mesajlar şəklində, fərqli kanallardan təkrar etməyə məhkumsunuz. Tez- tez dəyişən sloqanlar, şirkət kimlikləri sizin başa düşülməmənizə gətirib çıxardır. Belə bir batil aforizm var. “Bir şeyi 40 dəfə təkrar edərsənsə o şey sənin başına gələr”. Əslində bu batillik bizim çevrəmizdə həqiqətdir desək yanılmarıq.