Müştəri ən önəmli nemətdir. Sırf bundan ötrü də, hər zaman nazı çəkilən, davranışları izlənən və məntiqi bir arqumentə söykənən açıqlamalar gətirərək müştərini anlamağa çalışırıq.

Biz marketoloqların ya da marketinq sahəsində yer alan bütün insan qruplarının əsas və ən ümdə vəzifəsi budur. Bunu bacardığın an, demək olar ki, artıq hərşey əla olacaq. Kişinin ürəyinə gedən yol mədəsindən keçdiyi kimi, müştərinin də qəlbinə gedən yol onun davranış paradiqmalarının düzgün anlaşılmasından irəli gəlir.

Müştəri davranışları nəyə görə dəyişə bilər suallarının fonunda əsas düşündürücü olanı, buna təsir edən amillərdir. Bu amillər 3 əsas qrupda toplamaq fikrim var.

1. Tövsiyə Qrupları

2. Zövq və Seçimlərdəki dəyişmələr

3. Texnologiyadakı dəyişikliklər

İlk olaraq Referans qruplarını açıqlayaraq mövzunu biraz fərqli bir yerə gətirmək istəyirəm. Cəmiyyət içərisində insanların bir çoxunun nümunəvi şəxs olaraq qiymətləndirdiyi, ya da bəzi öz şəkli yerinə başqa tanınmışların şəklini qoyan dostların sosial media profillərindən də anlaşıldığı kimi insanlar öz kimlikləri və çatmaq istədikləri kimliklərdən ibarətdirlər. Bax bu çatmaq istənilən kimlikdəki şəxs isə Referans Qruplarıdır. Yəni əgər sən, özünə Polat Alemdarı nümunə götürürsənsə, sənin referansın odur və sən də müştəri olaraq onun istifadə elədiyi məhsulu, (Telefon, maşın, maşın nömrəsi.) alacaqsan.

İkinci amil isə Zövq və seçimlərdəki dəyişimdir ki, bu da həyatımızdakı sistem içərisində qaçınılmaq bir yoldur. Zövq və seçimlər necə dəyişir sualı isə həm 1. Həm 3. Arqumentin təsiri ilə yanaşı, insanın təbiəti etibarilə özünü bir şəkildə ifadə etməsi gərəkdiyi və bəzən sahib olduğu kimliyin ya da mövqeləndiyi şəxsin simasından çıxma ehtiyacı vardır. Bundan başqa da, monoton yaşayışın yanında, insanlar bəzən özlərinəməxsus kiçik dəyişiklər edərək özlərini mükafatlandırırlar. Bu da bir davranış dəyişikliyi üçün zəmin yarada bilir. (Həmişə X markalı dondurma alan birisinin, Y markasını alması və oradaki keyfiyyətdən və məhsuldan məmnun qalması ilə o məhsulun müştərisinə çevrilməsi.)

Üçüncü və ən önəmlisi yazımızın da üstünə qurulacağı amil isə Texnologiyadakı dəyişiklikdir. Bu dəyişimin olduqca holistik bir şəkildə gəlməsi bütün digər komponentlər ilə dəstəklənməsi də bu səbəbi doğurur və nəticə etibarilə böyük bir paradigma dəyişimi baş alıb gedir. Bu dəyişikliyi, aşağıda göstərəcəyim nümunələrlə daha da aydınlaşdırıb, dərinləşdirməyə çalışacağam.

I. SMS-in gəlişi…

Açığı telefonların çıxma vaxtları və SMS sisteminin qurulması və aktuallaşması uşaq vaxtlarıma düşür. Amma az çox xatırladığım qədərilə, mobil telefonlarla həyatımıza girən bu metodla, özünü yazı ilə daha rahat ifadə edə bilən insanlar üçün olduqca əla fürsət idi. Bu səbəblə, telefonla danışıq yerini qorusa da SMS sistemi aktuallığını hər dövrdə qoruyacaq ilkin yazışma şəklidir.

II. Whatsapp insanları inanılmaz şəkildə susqunlaşdıran ən önəmli vasitədir. Programın məşhurlaşması və yayılma arealı inanılmaz dərəcədə artır və hər gün biraz daha insanlarla bütünləşir. SMS sisteminin dövrünü qapatmağındakı təməl vasitəsi isə “SÜRƏT “ idi. İnternetin sürətlənməsi, Smartfonların inkişafı fonunda, önəmli bir davranış dəyişikliyini gətirdi. Sürətli yazışmaq ilə artıq insanlar SMS üzünə baxmaz oldu. İndi SMS operatorlar tərəfindən 500 ədəd verilsə də, heç üzünə baxan da olmur. Əziz operatorlar, buna da başqa bir metod tapmaq lazımdır.

III. Artıq nə edilə bilər deyəndə isə dünyada ünsiyyəti bütünüylə əlində cəmləşdirən qurumlar, səsli mesaj sistemini geri gətirdilər. Artıq səsyazmalar yollayaraq, yazmaq əziyyətindən qurtulmaq mümkün idi. Səs yazmaq gəlişin bünövrəsi də sürət anlayşına bağlı idi. Elə böyük bir sürət gəlmişdi ki, artıq yazmaq bəzən vaxt ala bilirdi. Daha sonra isə səsli zəng funksiyası aktivləşdi. Ünsiyyət artıq daha asan olur. Üstəlik də, zəng edərək.

IV. Videolar və Canlı Yayım da karvana qoşulan trendlərdəndir. Əvvəl səsli zəng etməkdən “utanan” insan indi artıq videobloglar, video yayımlar edərək ətrafında səs gətirə bilir. Videolar və videoyayımlar, insan davranışında yeni bir trendi gətirdi. Canlı və üz üzə söhbət imkanı.

V. İnstagram`dan əvvəl isə insanlar şəkli sosyal məcraya qoymaqdan belə qorxardılar. İndi isə insanlar artıq yedikləri yeməklərə qədər paylaşırlar.

İndi yuxarıda sadaladıqlarıma diqqətlə baxanda, bu mexanizmanın insanı əvvəlcə səssizləşdirib otağına həbs edərkən indi təkrar aktiv edib sosyallığını artırmağa çalışdığını görə bilirik. Sadəcə son bəndi düşünün. Getdiyiniz məkanları yediyiniz yeməyi paylaşmağınız ya da paylaşmamağınız bir data ikən, bir də, yediyiniz yemək çeşidi də bir datadır.

Əbəs deyil ki, insanın artıq sosyal media profilinə baxaraq xarakteristikasını belə çıxarmaq mümkündür. Necə ki. kimlik kartınıza baxanda, sizin haqqınızdakı rəsmi məlumatlar alınır, sosyal medya hesablarınız isə sizin haqqınızda xarakteristik məlumatları sərgiləyir. İnsanı marka olaraq düşünsək, marka kimliyi (brand identity) onun şəxsiyyət vəsiqəsi, marka şəxsiyyəti (brand personality) isə onun xarakterinin simvoludur.

Bütün bunlara əlavə olaraq VI. Maddə də əlavə etmək istəyirəm insan davranışlarına.

Oyun konsollarında hamımız oyun oynamışıq. Bu oyunların insanı inkişaf etdirən yanlarından başqa, insanların, xüsusuilə də valideynlərin əsas iradı oyunların şəxsləri asosyallaşdırdığı yönündə idi. Yəni insan get gedə həm evinə həm içinə həbs olurdu. Artıq bu davranış paradigması da dəyişimi üçün həmlələr başlanıb.

Hamıya məlum olan Swarm applikasiyası bunun ən ibtidai formasıdır. Gamefication (Oyunlaşdırma) texnologiyanın da dəstəyini alaraq insanları təkrar social həyata qaytarmağa çalışır.

Svvarm programı ilə insanlar getdikləri yerlərdə Check-in edərək, xaal toplayırdılar. Bu xallar ilə həftəlik qaliblər müəyyən olunurdu. Oyun sisteminin qurulması və xallar prinsipinin, yarışı mexanizmasının olması, uşaqlıq illərindəki tərəfimizə, ya da uşaq tərəfimizə xitab etdiyi üçün olduqca önəm kəsb edir.

Dünyada bir digər iddialı və son trend isə Pokemon Go oyunudur. Bu oyun ilə keçmiş zamanlarda izlədiyimiz Pokemon cizgi filminə həyat verilib. Taso adlanan və çipslərdən çıxan pokemon yuvarlaqlarını birləşdirərək əfsənələri bir araya gətirirdik.

Oyunun mahiyyəti isə pokemonları tutub, həbs etmək lazımdır. Burada toplanan xallar ilə böyük imperiyalar da qurmaq mümkündür. Ancaq bu oyunun ən böyük üstünlüyü isə odur ki, Pokemonları almaq üçün gərək bütün küçələri gəzəsən. Bəzən insanlar bunun üçn kilometrlərlə yol belə gedə bilirlər. Beləliklə yeni bir davranış mexanizması inkişaf edir.

Marketoloqlar üçün burada mənalı ipucları vardır. Məsələn məkanların içəri hissəsinə Pokestop (Pokemonları tutmaq üçün mərkəz ) quraraq müştəriləri cəlb etmək mümkündür. Ya da, Pokemonun bəzi məhsullarını almaq üçün restoranlara getmək və bal toplamaq da edilə bilər. Odur ki, Marketoloq olan bütütn dostların əsas məqsədi ayıq olmaq, dəyişən paradiqmaları izləmək və şirkət olaraq varlıqlarını davam etdirmək istəyirlərsə buna uyğun hərəkət etməlidirlər.

Yoxsa halımız, Kodak və ya Nokiadan daha yaxşı olmayacaq.

Trendlə qalın.