Facemark.az Nurlan Qarayevin "Yaşıl İqtisadiyyat" adlı yazısını təqdim edir!
Yaşıl iqtisadiyyat termini ilk dəfə 1989-cu ildə Böyük Britaniya hökuməti üçün bir qrup aparıcı ekoloji iqtisadçı tərəfindən Yaşıl İqtisadiyyatın Planı (Pearce, Markandya və Barbier, 1989) adlı qabaqcıl hesabatda istifadə edilmişdir. Hesabat "dayanıqlı inkişaf" termini və davamlı inkişafın iqtisadi tərəqqinin ölçülməsi və layihələrin və siyasətlərin qiymətləndirilməsi üçün nəticələrinə dair konsensus tərifinin olub-olmaması ilə bağlı Böyük Britaniya Hökumətinə məsləhət vermək üçün tapşırılıb. Hesabatın başlığından başqa, yaşıl iqtisadiyyata əlavə istinad yoxdur və görünür ki, bu termin müəlliflər tərəfindən sonradan fikir kimi istifadə olunub.
1991 və 1994-cü illərdə müəlliflər Blueprint 2: Dünya iqtisadiyyatının yaşıllaşdırılması və Blueprint 3: Dayanıqlı inkişafın ölçülməsi adlı ilk hesabatın davamını buraxdılar. İlk Blueprint hesabatının mövzusu iqtisadiyyatın ətraf mühit siyasətinin köməyinə gələ biləcəyi və gəlməli olduğu olsa da, davamçılar bu mesajı qlobal iqtisadiyyatın problemlərinə - iqlim dəyişikliyi, ozon təbəqəsinin tükənməsi, tropik meşələrin qırılması və inkişaf etməkdə olan ölkələrdə resurs itkisinə dünyanın diqqətinə çatdırdı. Bütün hesabatlar bir neçə onillikləri əhatə edən ekoloji iqtisadiyyat sahəsində tədqiqat və təcrübəyə əsaslanır.
Yaşıl iqtisadiyyat resursdan səmərəli istifadə edən və sosial cəhətdən inklüziv olan bir iqtisadi sistemdir. Yaşıl iqtisadiyyatda məşğulluq və gəlir artımı, karbon emissiyalarının və çirklənmənin azaldılmasına, enerji və resurs səmərəliliyinin artırılmasına, biomüxtəlifliyin və ekosistem xidmətlərinin itirilməsinin qarşısının alınmasına imkan verən iqtisadi fəaliyyətlərə, infrastruktura və aktivlərə dövlət və özəl sərmayələr vasitəsilə idarə olunur.
Bu yaşıl sərmayələr məqsədyönlü dövlət xərcləri, siyasət islahatları və vergi və tənzimləmədə edilən dəyişikliklər vasitəsilə aktivləşdirilməli və dəstəklənməlidir.
Yaşıl artım ekoloji cəhətdən dayanıqlı olan iqtisadi artımın hipotetik yolunu təsvir edən termindir. O, iqtisadi artımın üstünlük təşkil edən məqsəd olaraq qaldığı müddətcə iqtisadi inkişafın resurslardan istifadə və ətraf mühitə mənfi təsirlərdən ayrılması tələb olunduğu anlayışına əsaslanır. Beləliklə, yaşıl inkişaf yaşıl iqtisadiyyat və aşağı karbon və ya davamlı inkişaf anlayışları ilə sıx bağlıdır. Yaşıl inkişafın əsas yolu dayanıqlı enerji sistemlərinə keçiddir. Yaşıl inkişaf siyasətlərinin tərəfdarları iddia edirlər ki, yaxşı həyata keçirilən yaşıl siyasətlər bərpa olunan enerji, yaşıl kənd təsərrüfatı və aqroturizmlə formalaşdırıla bilər.
İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı (OECD) , Dünya Bankı və Birləşmiş Millətlər Təşkilatı kimi bir neçə ölkə və beynəlxalq təşkilatlar yaşıl inkişaf üzrə strategiyalar işləyib hazırlamışlar. Yaşıl inkişaf termini milli və ya beynəlxalq strategiyaları təsvir etmək üçün istifadə edilmişdir, məsələn, COVID-19 tənəzzülündən iqtisadi bərpanın bir hissəsi kimi, çox vaxt yaşıl bərpa kimi çərçivəyə salınmışdır.
Yaşıl inkişafı tənqid edənlər yaşıl inkişaf yanaşmalarının iqlim böhranı , biomüxtəliflik böhranı və digər ekoloji deqradasiyanı həll etmək üçün lazım olan əsas iqtisadi sistem dəyişikliyini tam hesaba almadığını vurğulayırlar.
