1. Pizzanın Türkiyə bazarına daxil olması.
Bu hadisəni “Pizza mədəniyyətinin Türkiyədə yayılmasının maraqlı hekayəsi” adlı yazıda Ömer Ekinci qeyd edir:
“1989-ci il... Türkiyə ilk dəfə pizza dükanları ilə tanış olur. Türkiyədə bir neçə dükan açaraq bazarın nəbzini yoxlayan məşhur marka aldığı nəticədən şoka düşür. Gözlədikləri kimi olmur. Boğazına düşkün olduğu üçün pizzanı sevəcəyini düşündükləri Türk istehlakçısı, pizzanı sevmir. Dükanlar bağlanır. Geri dönürlər.
1991-ci il... “Murakami-Wolf-Swenson Productions” çəkdiyi cizgi filmi dünyada böyük marağa səbəb olur. İstehsalçı şirkət Türkiyədə özəl bir kanala bu cizgi filmi təklif edir. Kanal sahibi heyrətlənir, çünki, film digər ölkələrə nisbətən 90% ucuz qiymətə təklif edilir.
Siçan tələsindəki pendirə bənzəsə də, özəl kanal bu təklifi qaçırmır. Yayımlanmağa başlanan cizgi filmi Türkiyədə də çox sevilir. Oyuncaqları, döş nişanları, açıqcaları, dəftərləri və kitab üzlükləri ilə müdhiş bir marketinq kampaniyasını da özü ilə gətirir.
1994-ci ildə bu cizgi film artıq milyonlarla uşağı və gənci təsiri altına almışdı. Bu uşaqlar qəribə bir şəkildə analarından pizza bişirməyi istəməyə başlayır. Türk anaları pizza hazırlamağı bacarmırdı. Tələb get-gedə artır. Nəticədə pizza satan dükanlar zənciri yenidən aktivləşir, yeni dükanlar açılır. Uşağı yemək yeməyən analar məcbur qalaraq pizza sifariş edir. Orta və ali məktəbdə oxuyan gənclər arasında pizza yemək şöhrət vasitəsinə çevrilir. Türk mətbəxinin dəbdən düşmüş lahmacun, pide tərk edilir, gənclər qruplar halında pizza dükanlarına getməyə başlayır...
Təsadüfən (!) Pizza tələbini partladan bu cizgi filmi çoxdan təxmin etdiniz elə deyilmi? Afərin! O cizgi filminin adı “Ninja Tısbağalar”!
İndi o uşaq böyüdü, cizgi filmi ilk izləyən uşaqlar 30 yaşlarına çatır. İlk nəsil yeni evlidir, yeni nəsil ailə oldu. Onlardan sonrakı nəsil isə indilərdə universitet tələbəsidir, ya yataqxanada yaxud tələbə evində qalır. İlk nəsildəki evlilər evdə yemək bişirmək yerinə tez-tez belə deyir: “Pizza sifariş edəkmi?” Sonrakı nəsil də yataqxana otağına və ya tələbə evində az qala hər axşam pizza sifariş edir”.
Bu cizgi filminin Azərbaycanda da yayımlandığını və uşaqlar tərəfindən xeyli rəğbət gördüyünü nəzərə alsaq bənzər bir ssenarinin ölkəmizdə də həyata keçirildiyini söyləyə bilərik.
2. Gənc mutant ninja tısbağalardan marketinq dərsləri.
1980-ci illərdə uşaq olduğunu söyləyən və Ninja Tısbağaların və onların düşmənlərinin macəralarını izləmək üçün məktəbdən evə qədər qaçdıqlarını etiraf edən Nyu-Yorkda yerləşən Vizeum şirkətində rəqəmsal strategiya və kommunikasiya planlaması direktoru olaraq çalışan Jeff Tan “Ninja tısbağalardan ala biləcəyimiz 3 marketinq dərsi” adlı məqaləsində yazır:
“Məktəbdə “Gənc mutant ninja tısbağalar”ın kartlarını toplayar, onunla al-ver edərdik, tısbağa fiqurları ilə oynayar, cizgi filmi və “çanaqlı qəhrəmanlar[1]”ın macəraları haqqında müzakirələr aparar, onların rəsmlərini çəkərdik. Beləliklə marka qəlbimizdə özünəməxsus yer tuta və 30 il ərzində yeni nəsillə əlaqə qura bildi”.
Müəllifin fikrincə, “Gənc mutant ninja tısbağalar” (GMNT) markasından bu günün marketinq elmi üçün 3 mühüm dərs çıxarmaq mümkündür:
1. Davamlı dəyərlərin təmin edilməsi.
GMNT davamlı olaraq nəsilləri, sərhədləri və mədəniyyətləri aşan iki əsas dəyərə istinad edir: yumor və əxlaq. Uşaqkən, Mikelanjelonun zarafatlarını gülməli və məntiqli hesab edirdik.
Cizgi filmində “yaxşılar” və “pislər” arasında aydın görünən bir sərhəd vardır. Tısbağalar dünyada yaxşılığın açıq-aydın görünən təbliğatçısı, onların düşmənləri şeytan Şredder və Krank isə pisliyin ən bariz forması idi.
Qlobal markalar üçün onların brendini müəyyən edən davamlı prinsiplər və sütunlara sahib olmaq vacibdir.
2. Hədəf kütlənizə sadiq qalın.
GMNT hədəf kütləsi olan uşaqlara sadiq qalmışdır. Yuxarıda da qeyd etdiyimiz kimi, marka əsasən uşaqlarda rəğbət doğuran mövzulara toxunur. Cizgi qəhrəmanları pizza yeyir, hansı uşaq pizzanı sevməz ki? Tısbağaların hər biri bütün mədəniyyətlərdən olan uşaqlara uyğun fərqli xüsusiyyətlərə malikdir: əylənməyi sevən Mikayencelo, yumor hissinə malik, biliyini münaqişələri yatırtmaq üçün istifadə edən Donatello, mübarizəni sevən, döyüşçü Rafael və nəhayət, cəsarətli, ağıllı lider Leonardo.
Markaların hədəf kütlənin tələb etdiyi yoldan çıxmalarına gərək yoxdur. Əgər bunu edərlərsə, markanın dəyəri düşə və hədəf kütlə markadan uzaqlaşa bilər.
3. Güclü marka daha az təbliğat tələb edir.
GMNT-nın 2014-cü ildə nümayişə girən tammetrajlı bədii filmi böyük rezonansa səbəb olaraq, uzun müddət kinoteatrlarda göstərilmişdir. Adətən, belə uğur əldə edən filmlərin əksəriyyəti təbliğat üçün xeyli büdcə ayırırlar. Ancaq GMNT belə etməmişdir. Film nümayişə çıxana qədər, “Paramount” şirkəti çox kiçik məbləğdə reklam büdcəsi xərclədi. Film son 30 il ərzində qurulan marka kapitalına əsaslanırdı və reklam kampaniyaları ilə tamaşaçılarını yormurdu. Təbliğat zamanı bənzər janrdakı filmlərin (Transformes 4) fraqmanları seçilərək müvafiq tamaşaçı kütləsinin toplanmasına nail olundu. Filmin nümayişə çıxmasına yaxın onun qısa reklam çarxları məşhur televiziya kanallarında (“Cartoon Network”) göstərilməyə başlandı. Həmçinin təbliğat kampaniyasının sonuna doğru, filmdən seçilmiş kadrların nümayiş olunduğu bir video klip (Shell Shocked) hazırlandı, televiziyada və internetdə nümayiş etdirilən klip böyük marağa səbəb oldu.
Göründüyü kimi düzgün marketinq strategiyası həyata keçirilərək film nəinki bütün dünyada nümayiş olunmasına və sevilməsinə, həmçinin bir xalqın yemək menyusuna da təsir edərək təbliğ edilən məhsulun bazarda özünə yer tutmasına nail olmaq mümkündür. Bu gün Nindja tısbağalar barəsindəki cizgi filmlərin və bədii filmlərin o cümlədən bu markanın lisenziyalı məhsullarının satışından nə qədər gəlir əldə olunduğunu hesablamaq çox çətin olsa da https://www.the-numbers.com/ saytının məlumatlarına, əsasən filmlərin nümayişindən əldə olunan gəlirə nəzər salaq:
Yayım tarixi |
Filmin adı |
Büdcəsi - $ |
Açılış həftəsində daxili bazardan gəliri - $ |
Daxili bazarda ümumi gəliri - $ |
Dünya bazarında ümumi gəliri - $ |
30 Mart, 1990 |
Gənc mutant ninja tısbağalar |
13.500.000 |
25.398.367 |
135.265.915 |
202.000.000 |
22 Mart, 1991 |
Gənc mutant ninja tısbağalar II - Oozenin sirri |
25.000.000 |
20.030.473 |
78.656,813 |
78.656.813 |
19 Mart, 1993 |
Gənc mutant ninja tısbağalar III |
21.000.000 |
12.419.597 |
42.273.609 |
42.273.609 |
23 Mart, 2007 |
GMNT |
35.000.000 |
24.255.205 |
54.149.098 |
96.096.018 |
8 Avqust, 2014 |
Gənc mutant ninja tısbağalar (bədii film) |
125.000.000 |
65.575.105 |
191.204.754 |
485.004.754 |
3 İyun, 2016 |
Gənc mutant ninja tısbağalar – kölgələrdə kənarda |
135.000.000 |
35.316.382 |
82.051.601 |
245.623.848 |
CƏMİ |
354,500,000 |
583,601,790 |
1,149,655,042 |
Fərrux Rəhimov – Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti.
Mənbə:
1. http://www.thegeyik.com/pizza-kulturunun-turkiyede-tutunmasinin-ilginc-hikayesi/
2. https://www.iabaustralia.com.au/iab-blog/blog-articles/entry/3-marketing-lessons-from-teenage-mutant-ninja-turtles
3. https://www.the-numbers.com/movies/franchise/Teenage-Mutant-Ninja-Turtles#tab=summary